Ebebeyn Tutumları - Yorum Zeka

Siz hangi ebeveynsiniz?

Yapılan araştırmalara göre kişiliğin genetik ve çevrenin etkileşimiyle ortaya çıktığı görülmüştür. Çevrenin mi genetik faktörlerin mi kişiliğin oluşmasında daha etkin rol oynadığını kesin olarak bilemiyoruz. Yalnız bildiğimiz bir şey var ki anne ve babanın çocuklarına karşı takındığı davranışlar, tutumlar çocuğun kişilik yapısını oluşturan temel unsurlardan. Bu yazının devamında sizlere ebeveyn tutumlarından bahsedeceğim. Haydi başlayalım!

1. Otoriter Anne Baba Tutumu: Cezanın eşlik ettiği bu tutumda ebeveynler, çocuklarına katı kurallar koyar. Çocuğun davranışları üzerinde anne babanın kontrolü fazladır. Bu tür tutum sergileyen ailelerde yetişen çocuklar; korkak, boyun eğen, otoriteden çekinen, kendinden istenilenden fazlasını yerine getiren, otorite ortadan kalktığında isyankar, güçsüzler karşısında saldırgan kişiler olabilirler.

• İlgisiz ve Kayıtsız Anne Baba Tutumu: İlgisiz ana babalar, çocuklarını aşırı ihmal ederler ve onların ilgi ve gereksinimlerine karşı kayıtsız davranırlar. Çocuğa karşı bu tutumu gösteren anne ve baba çocuğu yalnız bırakmakta, onu görmezlikten gelmekte ya da çocuğu dışlamaktadır. Bu tutumlar sonucunda ise çocuk kendini yalnız hissetmekte ve güven duygusu sarsılmaktadır.

• Serbest Anne Baba Tutumu: Bu tutumdaki anne baba, çocuğun doğru veya yanlış hiçbir hareketine karışmaz, yanlışlarına bile kızmaz. Anne babanın isteklerinden çok çocuğun istekleri ön plandadır. Bu durum genellikle ailenin tek çocuğa sahip olması durumunda ortaya çıkar. Bu tür aile ortamında yetişen çocuklar kendi istedikleri olmayınca hayal kırıklığına uğrarlar.

• Dengesiz ve Kararsız Anne Baba Tutumu: Bu tür anne babaların verdikleri kararlar birbiri içinde tutarsızlık göstermektedir. Ebeveynlerin verdikleri kararlar arasında farklılıklar görülmektedir. Ayrıca değişik zaman dilimlerinde verdikleri kararlarda da tutarsızlıklar görülmektedir. Anne baba bazen aşırı hoşgörülü ve serbest, bazen engelleyici, baskıcı ve cezalandıran bir tutum içindedir. Bu aile tutumu ile yetişen çocuklar hangi durumlarda ne şekilde davranışta bulunacağı konusunda ikilem yaşarlar.

• Koruyucu Anne Baba Tutumu: Bu tutumda çocuk gereğinden fazla kontrol altındadır ve çocuğa aşırı özen gösterilir. Anne babalar çocukların üzerlerine titrerler. Bu tutumla karşılaşan çocuklar, olaylara seyirci kalmakta, kararlar almada güçlük çekmekte, amaçlarına ulaşmada başkalarından destek beklemekte ve problemleri onun yerine bir başkasının çözmesini alışkanlık haline getirmektedir.
•  Mükemmeliyetçi Anne Baba Tutumu: Bu tür tutumu sergileyen anne babalar kendilerinin başaramadıklarını, yapamadıklarını ve içinde kalan ukdeleri çocuklarında görmek isterler. Bu tutumdaki anne babalar, çocukların kapasitesinin üstündeki hedeflere onların ulaşmalarını katı bir tutumla isterler. Çocuktan her şeyi mükemmel yapması beklenir. Çocuk bu baskılar içerisinde istenileni yapamadığında başarısızlık ve güvensizlik duygusu yaşar.

• Demokratik Anne Baba Tutumu: Bu tutumda çocuk bir birey olarak kabul edilir. Aile içi ve çocuğa özgü kararlarda onun fikirleri alınır. Çocuğun duygu ve düşüncelerine değer verilir. Bu tür aile ortamında yetişen çocuklar girişimci, yaratıcı, fikirlerini özgürce ifade edebilen, kuralları sorgulayıp alternatif çözüm yolları üretebilen, benlik algısı yüksek ve paylaşımcı gibi özelliklere sahip olurlar.

• İzin Verici Anne Baba Tutumu: Bu tutumda çocuğa sınırlama getirme veya çocuğun kontrolü konularında bir eksiklik söz konusudur. Çocuk bu tutumda özgür bir şekilde hareket etmektedir. Herhangi bir denetime tabi değildir. Çocuğun davranışlarına herhangi bir tepki gösterilmemesi, çocukta anne babasının kendisine karşı ilgisiz oldukları düşüncesinin yer almasına neden olabilir. Bu tutumla yetişen çocuklar girdikleri her ortamda bu rahatlığı bulamayacağından tedirginlik ve huzursuzluk yaşarlar.

Peki nasıl bir tutum sergilemeliyiz?

Her şeyden önce, ebeveynlerin çocuğa vermesi gereken sevgidir. Anne ve baba çocuklarına yaklaşımlarında her zaman sevgiyi ön planda tutmalı, ona bunu hissettirmelidir. Eğer çocuk kendini güvende hissederse, anne ve babasının davranışlarını daha iyi yorumlar, onlara kendini rahatça ifade edebilir ve yalandan uzak durur. Tam tersine, evde ilgisizlik hakimse, çocuk ihtiyacı olan ilgiyi dışarıda arayacaktır. Dolayısıyla anne babaların olumlu tutumlarının başında duygusal yakınlık gelir diyebiliriz.

Bununla birlikte duygusal yakınlık çocuğa her istediğini yapabileceği mesajını veren, sınırsız özgürlük tanıyan bir hâl almamalıdır. Sınırsız özgürlük; çocuğun benmerkezci olmasına ve empati duygusunun zayıf olmasına neden olabilir. Sosyal ilişkilerinde uyumlu olması ve sınırları tanıması için olumlu ebeveyn tutumlarında bir miktar kontrol olmalıdır. Kontrol, doğru uygulandığında kulağa güzel gelen bir kelime bile olabilir. Doğru yerde, doğru zamanda verilen ödüller ve net sınırlar, çocuğunuzla kurduğunuz ilişkiyi güzelleştirebilir.

Çocuğunuzla kurduğunuz hoşgörülü ve anlayışlı ilişkinin pekiştirilmesinde önemli olanlardan biri de tutarlılıktır. Eğer davranışlarınız tutarlı olmazsa çocuğunuza vermek istediğiniz bu mesajların hiçbiri yerine ulaşmaz.